|
|
Het is 2031
Senator ‘Straight’ Joe Benton is zojuist door zittende president Mike Gartner gelukgewenst met zijn landslide verkiezingsoverwinning. Na jaren van conservatief, Republikeins beleid, waarvan de rijken rijker werden en het land verarmde, heeft Benton een ambitieus programma aangekondigd, New Foundation, om te gaan investeren in Gezondheidszorg, Educatie, Werkgelegenheid en Relocatie.
De Amerikaanse bevolking is toe aan vernieuwing. Men heeft genoeg van de uitzichtloze militaire inzet in Columbia ter bestrijding van de cocaïne smokkel, en idem in Pakistan, na de fundamentalistische coup daar in 2015.
Amerika heeft onder de twee voorgaande presidenten geprobeerd alles zoveel mogelijk bij het oude te laten, maar de wereld is veranderd. Na de kredietcrisis van 2008 en 2009 in de Westerse wereld zijn de beurzen in China in 2013 in elkaar geklapt. De daarop volgende onrust in de grote steden is hard onderdrukt, in het bijzonder in Hongkong. De groei van China is onverminderd doorgegaan. Het land heeft nu het grootse BNP van de wereld maar is tevens, al sinds 2008, kampioen producent van broeikasgassen.
Andere landen hebben het wat betreft CO2 emissies ook niet best gedaan. De opwarming is op z’n beloop gelaten. Plannen en voornemens werden niet of slechts gedeeltelijk uigevoerd. Drie Kyoto overeenkomsten hebben geen zoden aan de dijk gezet. Altijd waren er belangen en pressiegroepen die uitzonderingen wisten te
 |
| UN klimaat vergadering 2009 |
bedingen, opportunistische politici die het probleem voor zich uit schoven en technologische doorbraken die slechts marginale resultaten opleverden.
Nu verslechtert het klimaat snel. Door verwoestijning, wildfires en steeds frequentere hurricanes moeten vanuit Florida, Louisiana, Zuid Californië en delen van de Atlantische kust ruim 6 miljoen mensen gereloceerd worden naar veiliger woonplaatsen. Hetzelfde speelt in West Europa, aan de kusten van India en Sri Lanka, in Bangladesh, in Zuid Oost Azië en Indonesië en in grote, dichtbevolkte delen van China.
Opwarming aarde veel erger dan gedacht
President Gartner heeft niet alleen gelukwensen in de aanbieding voor Joe Benton. Hij onthult al maanden in het diepste geheim te onderhandelen met China over een bilaterale overeenkomst voor wederzijdse emissie reductie. Hij had daarvoor het initiatief genomen omdat de nieuwste Amerikaanse cijfers aantoonden dat de opwarming veel sneller verliep dan tot nu toe was voorspeld èn omdat hij er van overtuigd was dat drastische maatregelen alleen haalbaar waren als de twee grootste vervuilers, China en de Verenigde Staten, zelf het voorbeeld zouden geven. Hij had een vermindering van 18% voorgesteld, ruim viermaal zoveel als het bestaande Amerikaanse plan. Van de komende Kyoto-4 ronde, met 150, op basis van vrijwilligheid deelnemende landen, viel naar Gartner´s ervaring niets te verwachten.
Benton is verbijsterd. Zoals vrijwel elke Presidentskandidaat is hij gekozen op een binnenlands programma. De daarvoor benodigde wetgeving zal alle aandacht vergen. Voor de buitenlandse politiek heeft hij geen specifieke agenda, wel een liberale instelling, de bescherming van Amerikaanse belangen etc. en vooral geen unilateraal optreden à la George W. Bush. Wat betreft Kyoto-4: tijdens de verkiezingscampagne heeft hij nadrukkelijk verklaard zich ervoor te zullen inzetten.
Waar Gartner het nu over heeft zal niet 6 maar 25 miljoen Amerikanen treffen. Met ongekende kosten voor relocatie. Daardoor zal New Foundation in de knel komen. Bovendien: hoe kan Amerika het in vredesnaam verantwoorden rechtstreeks te onderhandelen met China, buiten de Verenigde Naties en vertrouwde bondgenoten om?
Dat is de onverwachte en kritische startpositie van President-elect Benton. Hoe hij daar op inspeelt, ministers en adviseurs selecteert, een beleid ontwikkelt, wordt door Matthew Glass overtuigend en ademloos spannend uitgewerkt.
Hoe het boek is opgebouwd
We maken de confronterende discussies mee tussen de spijkerharde, real poliker Larry Olsen als Secretary of State (een combi van Henry Kissinger en John Bolton) en de op consensus gerichte Nationale Veiligheids Adviseur Alan Ball. We luisteren naar Harvard deskundigen over de plaats en toekomst van China, over het rotsvaste vertrouwen van Chinezen in de onaantastbare continuïteit van hun land en over de onvoorspelbare positie van het Communistische Regiem, gebouwd als het is op een stilzwijgende uitruil van groei en welvaart tegen politieke en culturele onmondigheid. We horen presentaties van milieu specialisten over het tot nu toe onderschatte effect van feedback loops op de opwarming.We zijn aanwezig bij geladen ontmoetingen met Chinese onderhandelaars en bij plenaire kabinetsvergaderingen waarin andere urgente, vaak door de media gestuurde incidenten aandacht vereisen. En we horen wat de persoonlijke meningen zijn van Bentons vrouw Heather en van hun studerende kinderen Greg en Amy die model staan voor jongeren met hun afkeer van machtpolitiek.
Dilemma’s
Is Kyoto echt niet meer dan al dertig jaar windowdressing, een frustrerend, zinloos proces? Moet Amerika rechtstreeks met China onderhandelen om spijkers met koppen te kunnen slaan? Is draagvlak van andere grote vervuilers als Europa, India, Brazilië, Japan en Rusland niet onontbeerlijk? Wat garandeert dat ze zich zullen aansluiten bij een deal tussen China en de VS? Hoe kunnen de Amerikanen China overtuigen dat ze dit keer echt gaan snijden in hun emissies na jarenlang wanbeleid? De per capita emissie van China is een kwart van die van de VS; waarom zou China dan evenveel moeten reduceren? De bestaande luchtvervuiling is historisch veroorzaakt door het Westen, de USA voorop; moet Amerika dat niet erkennen en compenseren? China is al 25 jaar de grootste vervuiler maar wil als het zo uitkomt graag de rol van verongelijkt
 |
Being: de formidabele stad
|
ontwikkelingsland spelen; hoe kan het overtuigd c.q. gedwongen worden haar verantwoordelijkheid als wereldspeler op zich te nemen? Hoe kan China overgehaald worden, ook in haar eigen belang, nu in actie te komen en er niet op te vertrouwen dat het pijnlijke ontwikkelingen langer kan volhouden dan de USA? Begrijpt China dat de noodzakelijke reducties in de USA politiek alleen haalbaar zijn als China hetzelfde medicijn slikt?
Het eindspel
De Chinezen vertragen. Olsen bruuskeert, eist een concreet Chinees voorstel als reactie op de alarmerende, Amerikaanse milieu gegevens. China nodigt Benton uit voor een staatsbezoek. Olsen stemt in mits China met een inhoudelijk voorstel komt. Amerika schort hulp aan Syrië en Irak op als signaal dat het sancties niet schuwt. China complimenteert Amerika met deze ingreep maar laat het daarbij. Benton houdt een sterke toespraak over het milieu, roept alle landen op ook in actie te komen en verklaart ook sancties te zullen overwegen bij non-compliance. De hele wereld valt over dit ultimatum heen, weer zo’n eenzijdig, belligerent Amerikaans optreden.
Amerika raakt geï
soleerd ook al zijn de doelstellingen zuiver.
Beijing beklaagt zich over de Amerikaanse opstellingen en vraagt een veroordeling in de Veiligheidsraad. In de verklaring zit een duidelijke hint naar het oude zeer van Taiwan. Zo verhoogt China de inzet. Heeft China nog hetzelfde leiderschap, is er een machtswisseling geweest? Anderzijds, welke sancties zou Amerika kunnen opleggen? China is groter, rijker en militair gelijkwaardig. Toch besluit Amerika verkenningsvluchten boven Taiwan uit te voeren. Hoe zal China reageren?
Het is zo beklemmend als de Cuba crisis van 1963. Een gevecht voor stalen zenuwen. Geen ruimte voor misrekeningen en toeval. De Chinese rancune over 200 jaar Westerse dominantie is een gevaarlijke, psychologische factor[1]. En de komende milieuramp wordt akelig geloofwaardig neergezet.
Matthew Glass in een in Engeland woonachtige Australische arts die in Amerika heeft gewerkt voor Human Rights actiegroepen en weet hoe je moet argumenteren en punten kunt scoren. De aanbevolen antagonistische benadering in het boek – het ultimatum – is wel typisch ‘van Mars’. Overleg à la Kyoto krijgt slechts hoon. De EU komt in het boek niet voor, wel een bedenksel genaamd EuroCore, natuurlijk een onbeduidend en besluiteloos clubje. Dat Europa bijna 50% minder broeigassen uitstoot dan de VS wordt niet vermeldt.
Maar waar je na lezing van dit memorabele boek misschien wel het meest blijft zitten is twijfel over de toekomstige Amerikaanse electorale eendrachtigheid en besluitvaardigheid; zullen die ooit nog terugkomen?
[1] In 1911 trad de laatste kiezer af; sindsdien rechtvaardigen Chinese machthebbers hun heerschappij niet langer in termen van een hemels mandaat. Liberalisme heeft in China echter geen goede roep gekregen; daarvoor wordt het teveel geassocieerd met imperialistische uitbuiting en koloniaal racisme – Michiel Leezenberg in NRC 12 februari 2010
|
|
