Lovende recensies, een enkele uitzondering
De compositie waarbij Sarah en Little Bee om beurten aan het woord komen, en het verhaal aldus verteld wordt vanuit twee volstrekt verschillende invalshoeken, is ingenieus. Uitstekend genoteerd zijn ook het aandoendelijke Nigeriaanse-Engelse jargon van de asielzoeksters en Little Bee's verbijstering over de onbegrijpelijke grootte en drukte van Londen. 
Het boek is spannend van begin tot het eind, misschien iets tè vlot geschreven. Dat is prima  als een schrijver een groot publiek wil bereiken met een ongemakkelijk onderwerp. Denk aan de sociaal bewogen romans van Charles Dickens, Victor Hugo, Sinclair Lewis. Maar met alle begrip daarvoor had ik hier en daar moeite met The other hand als roman door de eendimensionale karakters en het flirten met melodrama.
De recensies in de toonaangevende media  pers waren, met uitzondering van The Telegraph, enthousiast:

New York Times  Book Review, Carlie Elkins, May 15, 2009
While the pretext of “Little Bee” initially seems contrived — two strangers, a British woman and a Nigerian girl, meet on a lonely African beach and become inextricably bound through the horror imprinted on their encounter — its impact is hardly shallow. Rather than focusing on postcolonial guilt or African angst, Cleave uses his emotionally charged narrative to challenge his readers’ conceptions of civility, of ethical choice

Washington Post, Sarah Courteau, February 2009
Cleave alternates between the two characters' (Sarah and Litle Bee) points of view as he pulls the threads of their dark -- but often funny -- story tight. What unfolds between them in a few short weeks as they struggle to right worlds turned upside down is both surprising and inevitable, thoroughly satisfying if also heart-rending

The Telegraph, London, Ed Lake, October 2008
The novel impresses as a feat of literary engineering. Despite a few too many coincidences  the plot exerts a fearsome grip. Hardly a detail escapes without getting milked for maximum poignancy, and that calls for considerable powers of organisation.
Nevertheless, the whole thing is pervaded by a vaguely distasteful glossiness. There are rote little jabs at the cruelty of British immigration policy, but if Cleave is writing from great depths of feeling, he hides it well.
At times the novel reads like a more elegant version of the true-life features you might find in Sarah's magazine: faultlessly relevant, but ultimately cloying.

Persstemmen

De tentakels van Shell in Nigeria, NRC Handelsblad, Freek Staps, 25 januari 2011

Nigeria is een ’ in potentie instabiele en gevaarlijke plek’  om te werken.  Met name de Nigerdelta, waar de oliebedrijven voornamelijk actief zijn, is een kruitvat van tegengestelde belangen. Shell is het grootste olieconcern in het West-Afrikaanse land en tobt al jaren met opstandige bevolkingsgroepen, corruptie, georganiseerde misdaad en milieurampen. Shell probeert  met iedereen contact te houden. Het olieconcern wil overal tentakels hebben, binnen de Nigeriaanse overheid in Abuja, binnen de lokale overheden in de olierijke maar straatarme Nigerdelta en zelfs met militie-eenheden die juist geld verdienen met het roven van olie en het kidnappen van werknemers van oliebedrijven.
Dat is het beeld dat ontstaat uit de honderden pagina's aan Amerikaanse diplomatenpost over Shell in Nigeria. (Wikileaks)
De diplomaten beschrijven een chaotisch land waar politiek en economie door elkaar lopen, een land waarvan buitenstaanders de werking nauwelijks begrijpen.
Volgens de lokale leiders komt er pas een einde aan het lijden van de inwoners van de Nigerdelta als er werk is. Hoe onveiliger het  werd, hoe minder werk er overbleef voor de burgers. Verrichtten de lokale bewoners eerst het handwerk op de olie-installaties, nu doen militairen dat. Droegen de lokale burgers zorg voor de beveiliging, daarvoor laten soldaten zich nu naast hun werk inhuren.
De rebellen, volgens Shell schuldig aan grootschalige olieroof, kunnen aanspraak maken op een studiefonds dat de Verenigde Naties hebben ingesteld en in hoofdzaak door Shell wordt betaald. Alleen: de problemen van de bendeleden zijn wat meer bescheiden. Ze gaan niet eens naar school.
Het antwoord van een lokale leider in 2008: Zij hebben geen drinkwater, geen scholen, geen ziekenhuizen; ze zijn bitter. En als ze zien dat hun vaders niet kunnen helpen om de overheid te bewegen basisvoorzieningen te leveren, dan varen ze uit tegen hun onderdrukkers.
In datzelfde jaar worden de zogenoemde IOC's (international oil companies) gevraagd of ze zich willen verbinden aan betere afspraken over mensenrechten en veiligheid voor Nigerianen. Maar natuurlijk. Het gesprek gaat echter al snel over een klacht van de oliesector, waar Shell zich ook achter schaart. Nergens ter wereld dragen de IOC's zoveel belasting af op oliewinning als hier; waarom komen Nigeriaanse bedrijven met belastingontduiking weg en de multinationals niet?

Uiteindelijk verliest Shell een belangrijke concessie in een onrustig gebied. Pas dan beseffen de Nigerianen dat het vertrek van Shell ook geen oplossing is. Andere oliebedrijven zullen komen. Shell was altijd te bereiken in Londen, zei een Ogoni-leider. Maar hoe gaat het ons volk ooit lukken om de Chinezen te beïnvloeden? 

Afghaanse meisje Sahar woont 10 jaar in Nederland. Maar de minister vindt niet dat ze daarom mag blijven. NRC handelsblad. Derk Stokmans. 27 januari 2011

De 14-jarige Sahar Hibrahim Ghel en haar familie moeten misschien toch terug naar Afghanistan. Minister Gerd Leers (Asiel, CDA) gaat in hoger beroep tegen de uitspraak van de rechtbank in Den Bosch, die bepaalde dat de familie zo lang in Nederland woont, dat de kinderen hier geworteld zijn. Het gezin vreest een terugkeer naar Afghanistan, omdat de kinderen verwesterd zijn.

Waarom gaat u in beroep?
Ik snap goed dat veel mensen zeggen: een kind dat hier al meer dan 10 jaar is, helemaal ingeburgerd, is er eentje van ons geworden, je mag haar niet zomaar terugsturen naar een land als Afghanistan. Gebruik nou je discretionaire bevoegdheid. Het probleem is dat de omstandigheden daarvoor niet uniek genoeg zijn. Ik kan niet anders doen dan wat ik nu doe. Eigenlijk moet niet het verblijf van het meisje ter discussie staan, maar de gang van zaken in asielprocedures. Het is toch te gek voor woorden dat iemand hier 10 jaar kan procederen, herhaalde malen een vergunning geweigerd krijgt, en omdat ze hier dan heel lang zit, toch niet terug kan omdat ze anders haar persoonlijkheid verloochent. Dat zegt de rechter hier. Ik begrijp dat hij het belang van het kind vooropstelt, maar daar kan ik mij niet zomaar bij neerleggen. Het gaat voorbij aan de verantwoordelijkheid van de ouders, en aan wat het betekent voor alle andere meisjes in deze situatie.

U vreest precedentwerking?
Er zijn momenteel 400 Afghaanse meisjes en hun gezinnen in vergelijkbare omstandigheden nog in procedure, 70 daarvan zaten hier al voor 2003. Van 300 meisjes met gezin die al zijn uitgeprocedeerd, weten we niet waar ze zijn. De rechter formuleert een algemene stelling over waarom Sahar mag blijven. Ik wil daar meer over weten, want die uitspraak moet ik dan ook toepassen bij andere Afghaanse meisjes. Wanneer ben je verwesterd, hoe lang duurt dat, moet je daarvoor dromen in het Nederlands?

U legt de verantwoordelijkheid bij de familie. Het is toch logisch dat ze van alle rechten gebruik maken die de asielwet hun geeft? Daar kunt u ze toch niet voor straffen?
Je zou je kunnen afvragen: wiens verantwoordelijkheid is het dat die procedures zo lang zijn? Wij hebben die mogelijkheid gecreëerd. Het is hun goed recht om tot in de laagste kiertjes te zoeken naar hun gelijk. Maar er zijn ook mensen die misbruik maken van het systeem. Daar kan de overheid niet verantwoordelijk voor zijn.

Heeft de familie van Sahar misbruik van het systeem gemaakt?
Dat woord wil ik hier niet gebruiken. Ze waren uitgeprocedeerd. Ze hadden een vertrekplicht. Toen zijn ze weer met een procedure begonnen. Zij zijn iedere keer tegen een beslissing ingegaan die toch helder was. Als zij het rekken, dan kunnen ze de overheid daarvoor niet verantwoordelijk stellen.

De familie zegt dat ze hier zo lang zijn vanwege de overheid. De Immigratiedienst deed drie jaar over het onderzoek in het eerste hoger beroep, en drie jaar over het besluit in de tweede procedure.
Drie jaar is wel lang, daar ben ik het mee eens. Maar dat was in 2004, nu is het 2011. We moeten zorgvuldig onderzoek doen naar de beweringen van de familie, er moet gekeken worden naar de omstandigheden ter plaatse. Dat kost tijd. Vergeet niet, de rechter heeft de overheid twee keer in het gelijk gesteld. En daarna zijn ze weer gaan procederen. Ik leg niet zomaar alle schuld bij de familie, maar het is te simpel om te zeggen dat de schuld bij de overheid ligt.
We willen streng maar rechtvaardig zijn. Voor mensen die echt in nood zijn, zetten we alles opzij. Tegen hen zeggen we: komt u maar. Maar er is strengheid nodig om te voorkomen dat andere mensen daar gebruik van maken. Nu is er een rechter die zegt: het is terecht dat u bent afgewezen, maar omdat uw kinderen zo lang in Nederland zijn, mag u toch blijven. Als ik dat als algemene regel moet hanteren, ontstaat er een perverse prikkel om het verblijf te rekken. Je wilt zorgvuldig zijn, de tijd nemen, maar als je dat doet, steek je een mes in je eigen rug. Dat kan nooit de bedoeling zijn.

Als u sneller wilt werken om dit soort situaties te voorkomen, dreigt de zorgvuldigheid in gevaar te komen. Hoe lost u dat op?

Ik kom binnen drie weken met een pakket maatregelen voor aanpassing van de procedure. Daarin is zorgvuldigheid een hoofdingrediënt. Straks laten we in het begin alles meewegen, in plaats van steeds achter elkaar deeltjes van het verhaal te beoordelen.

Dat lijkt erg op de voorstellen die al jarenlang in Den Haag circuleren.
Het is toch te gek dat we er zo lang mee bezig zijn. Ik ben stomverbaasd dat we het zo hebben ingericht, dat we een systeem hebben waardoor dit kan. Dat ga ik zeker veranderen. 

Bas Heijne: Laten we eerst Sahar redden - en daarna het Afghaanse volk (ingekort), NRC Handelsblad, 5 februari 2011

Afgelopen week speelden twee zaken die een wrang licht werpen op het besluit van de regering om een trainingsmissie naar Afghanistan te sturen. Minister Leers besloot in beroep te gaan in de zaak-Sahar, het Afghaans-Friese meisje van 14 dat inmiddels tien jaar in Nederland woont en naar het haar volkomen vreemde Afghanistan dreigt te worden gestuurd. De rechter heeft uitzetting verboden; Leers heeft begrip voor de situatie, blablabla, maar regels zijn regels. Dat het gezin lang in Nederland woont en een westerse leefstijl heeft, zegt Leers, komt door de eigen keuzes. Sahar zou zich kunnen aanpassen aan de Afghaanse cultuur. Hij zei het echt.

Een paar dagen later ging minister Rosenthal languit nadat bekend werd dat de Nederlandse-Iraanse Zahra Bahrami in Iran was opgehangen. Toen er geluiden klonken dat de Nederlandse regering bepaald niet alles op alles had gezet om het leven van Bahrami te redden, beet Rosenthal als door een wesp gestoken van zich af. Al het mogelijke was gedaan - waarom dacht je dat het stille diplomatie wordt genoemd? Achteraf bleek die diplomatie zo stil geweest te zijn dat ze er in Iran niets van gemerkt hadden. Er was meer nodig geweest, erkende de minister donderdag deemoedig.

Zo kan ik het ook: je hebt de mond vol van humanitaire missies, maar je bent kennelijk niet in staat tot humane politiek. Voor de Zahra Bahrami is het te laat. Wellicht was ze niet te redden; beschamend blijft het dat de regering niet alles op alles heeft gezet. Maar dan is er de kwestie-Sahar…Stel dat de volgende rechter minister Leers gelijk geeft, laten we haar uitzetting dan zomaar gebeuren, omdat regels regels zijn? Ik hoop van niet; als het recht te veel afwijkt van wat je rechtvaardig vindt, is het tijd voor burgerlijke ongehoorzaamheid. In het licht van een eventuele uitzetting van Sahar en haar familie naar Afghanistan, is een politietrainingsmissie naar hetzelfde land een absurditeit.
Tegen de verslaggever van Pownews piepte Leers dat het om twee verschillende zaken gaat.
Nee.