Boekpraat.nl
Henk Hagenberg - mijn beste boeken, samengevat
 

 

Art Spiegelman

Maus 1 Mijn vader bloedt geschiedenis (1986)
Maus 2 En hier begon mijn ellende pas echt (1991)
Vertaling Jessica Durlacher
Nederlandse uitgave Uitgeverij Oog & Blik
160 resp. 136 pagina’s   (Samengevat oktober 2009)

 

 Art Spiegelman,
1948

Over Art Spiegelman 

Geboren in 1948 in Zweden als zoon Vladek en Anja Spiegelman, Pools-Joodse Holocaust overlevenden en oorspronkelijk afkomstig uit Sosnowiec, een provincieplaatsje even ten noorden van Krakow en het daarbij gelegen Katowice. (Auschwitz)

Art groeide op als gewone Amerikaanse jongen in Rego park in Queens, New York City.
Richieu, zijn jongere broer was in 1943 in een collectieve zelfmoord door tante Tosha vergiftigd in de doodsangst voor deportatie door de SS. In zijn ingelijste foto zag Artie altijd een afwezige rivaal voor de liefde van zijn ouders.
Hoewel vader Spiegelman wilde dat hij tandarts zou worden koos Art voor de kunstacademie. Hij maakte de opleiding niet af en ging al snel werken op de reclameafdeling van Topps Bubblegum, bekend van onder meer populaire baseball plaatjes. In 1968 had Art een korte maar heftige zenuwinzinking. Zijn moeder pleegde in datzelfde jaar zelfmoord.
In San Francisco in de jaren zeventig ontwikkelde hij zich tot een geziene underground striptekenaar. Zijn geestelijke vader was Harvey Kutzman, de schepper van MAD magazine en de pionier van de volwassen comic (of comix), ver voorbij Tom en Jerry, Donald Duck, Miss Piggy of Mickey Mouse (hoewel...)

In 1979 gaat Art terug naar NYC en ontmoet daar de Française Françoise Mouly. Na hun huwelijk starten ze op haar initiatief met het stripblad RAW. In dat blad beginnen de eerste afleveringen van Maus: het gedetailleerde en aangrijpende relaas van de Jodenvervolgingen zoals vader Vladek die soms met tegenzin op de band vertelde omdat zoon Art er een strip over wilde maken. Nauw verweven in het relaas is de stekelige relatie tussen de soms maniakale Vladek en de zoon die heeft moeten lijden onder de trauma’s van zijn ouders. Door het unieke tweeledige vertelperspectief gaat de lezer via Art heel dwingend  begrijpen wat het eigenlijk betekende: de verschrikkingen van de Holocaust.  

Een prima bespreking van Maus

Op de site van het Nederlandse stripmagazine Zozolala staat Maus in ‘De strip top 100 van de 20e eeuw’ op de 4e plaats. Paul van Grembergen heeft er een uistekende recensie bij geschreven, zie http://www.zozolala.com/Top100.html

Is Maus kunst?
Tot voor kort werden strips gezien als kidstuff, goed voor als je nog maar net kon lezen. En menigeen associeert strips en tekenfilms nog steeds, denk ik, met Tom & Jerry, een Disney videootje van Blokker en met de woensdagmiddagmatinee.
Maar dat heeft allemaal betrekking op een kinderlijke vorm en inhoud. In principe is de strip, als verhalende, sequentiële kunstvorm, waardevrij. Het kan als elke kunstuiting slecht of goed zijn. En zoals de film uitgegroeid is tot misschien wel de meest indringende kunstvorm van onze tijd, zo heeft ook de in communicatief opzicht verwante graphic novel de potentie van tijdloze relevantie. Kennelijk is dat echter zeer veeleisend; voor zover ik weet heeft alleen Maus tot nu toe dat topniveau gehaald: Pulitzer prijs, tentoonstelling in Moma, tal van serieuze kritieken.

Maar misschien is de invloed van strips wat subtieler. Het is opmerkelijk dat de succesvolle, jonge Poolse kunstenaar Wilhelm Sasnal (1972), Maus als een van zijn inspiratiebronnen noemt. Vandaar misschien die zelfde schijnbare visuele eenvoud in zijn werk. En soms de toevoeging van tekst als vitale schakel in de communicatie. Want de communicatie is de crux. Naar mijn indruk is er nogal wat hedendaagse kunst (performances, constructies, abstracties, Pop Life) die goed ligt in het gesubsidieerde cultuur circuit, bij een kleine avant garde, maar die inhoudelijk leeg is of niet meer omvat dan al dan niet aardige visuele ideetjes, zie Jeff Koons, Damien Hirst, Tashaki Murakami.

Dat moet je Spiegelman nageven: zijn boodschap is indringend en onvergetelijk. Is dat kunst? Puur esthetisch kan het misschien niet op tegen de fresco’s van Giotto  of de  oorlogsprenten van Goya, maar groot werk van een kleine meester is het zeker. 

 

Deel 1: Mijn vader bloedt geschiedenis

Deel 2: En hiet begon mijn ellende pas