Boekpraat.nl
Henk Hagenberg - mijn beste boeken, samengevat
 

 

Jan Blokker, Jan Blokker jr. en Bas Blokker

Nederland in twaalf moorden
Niets zo veranderlijk als onze identiteit
2008 Uitgeverij Contact
255 pagina’s (samengevat januari 2009)

 
Jan Blokker,     journalist, filmrecensent, columnist, schrijver, amateur-historicus; 1927-6 juli 2010

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

Dood van Carlo Picornie 1997
 

Holland’s onbehagen
De laatste jaren is de Nederlandse identiteit volop in de belangstelling gekomen. Menigeen heeft het gevoel dat het land bedreigd wordt door de massale toestroom van Islamitische Marokkanen en Turken en door het Jihadistisch terrorisme van 9/11/01 en Madrid. Evenmin is men happy over globalisering, regels uit Brussel, het inleveren van de gulden voor de Euro en het verlies van bekende Hollandse namen als KLM, Fokker, Stork, VNU. Het onbehagen over de vreemde Islam in 'Christelijk' Nederland bereikte een (voorlopig?) hoogtepunt met de moorden op politicus Pim Fortuyn in 2002 en columnist/regisseur Theo van Gogh in 2004.
Dat versterkte de hang naar het eigene, het vertrouwde Nederland van vroeger, de deur op slot. Politici als Geert Wilders en Rita Verdonk waren gaarne bereid daarop in te spelen. De vraag was alleen: wat behelst onze identiteit eigenlijk?

Onze traditionele identiteit
Johann Gottfried Herder (1744-1803) is de bedenker van de ‘Volksgeist’ (Volksziel) waarmee hij bedoelde dat alle volkeren een unieke identiteit hebben. Hij brak zo met het gelijkheidsideaal van de Verlichting, de universele esthetiek van de Antieke wereld en werd de Romantische pleitbezorger van de eigen taal, letterkunde en folklore.
Johan Huizinga omschreef in 1934 Nederlanders als, vrij vertaald, ‘verdraagzame nuchterlingen, gematigd, gezagsgetrouw, wars van sociaal en politiek extremisme, zonder vrees voor de vreemde en het onbekende’.
Tel daarbij op ramen zonder gordijnen, andijvie met een bal en liefde voor Sinterklaas en het resultaat is een niet onplezierig portret. Nog steeds zijn ‘De nuchtere Hollander’, ‘Doe maar gewoon’, ‘Bij ons geen Amerikaanse toestanden’ populaire trefwoorden.
Klopt dat beeld?
Prinses Maxima had de moed om te zeggen dat ze als voormalige Argentijnse er niet in geslaagd was de Nederlandse identiteit te ontdekken. En de Franse filosoof Ernest Renan heeft eens geschreven dat aan elke nationale identiteit een collectief geheugenverlies vooraf gaat.
Met ‘Nederland in twaalf moorden’ willen de Blokkers (opa, zoon en kleinzoon) dat geheugenverlies stevig opfrissen en ons confronteren met historische gebeurtenissen die ontnuchterend kunnen werken op het comfortabele zelfbeeld. 

De twaalf moorden
Elk van de 12 moorden wordt in 15 tot 20 pagina’s boeiend en helder beschreven: aanleiding, de feitelijke gebeurtenis en dan de reacties en interpretaties. Het is een bonte parade die losjes als volgt gerangschikt kan worden:

Afkeer van vreemdelingen: Bonifacius vermoord door de Friezen in 754, de Gorkumse martelaren uit 1572, de dood van de Joodse bankier Godschalk van Recklinghausen in 1349 en de aanslag van Mohammed Bouyeri op Theo van Gogh in 2004;

Hysterisch nationalisme: de lynching van Johan en Cornelis de Witt in het rampjaar 1672, ‘dan liever de lucht in’ Jan van Speyk in 1831 en Hendrik Colijn’s moord van 12 Lombokse vrouwen en kinderen in 1894;

Eenkennigheid: Graaf Willem II sneeft tegen de Westfriezen in 1256, Jan van Beieren vergiftigt in de Hoekse en Kabeljauwse twisten in 1425 en de ‘zinloze’ dood van Ajax fan Carlo Picornie in Beverwijk in 1997.

Sektarisme en vergankelijkheid van identiteit
De rode draad door de gebeurtenissen, schrijven de Blokkers, is het altijd weer oplaaiende sektarisme, de gewelddadige burenruzie, de verzuiling. Onder de dekmantel van polderen is er ook haat, nijd, botheid en lafheid. Het beeld van de nuchtere, verdraagzame Nederlander is op zijn best eenzijdig. Natuurlijk bestaat dat verschil tussen droom en daad in alle naties. De Blokkers halen historicus E. H. Kossman aan die ooit schreef over het glibberige begrip identiteit: ‘Loop er omheen, bekijk het van alle kanten, maar stap er niet in, behandel het als een enorme kwal op het strand’.
Is dat een reële optie? Ja, want cultuur en identiteit hebben geen eeuwigheidswaarde. Ogenschijnlijke constanten blijken vergankelijk. Met het idee dat de Nederlandse cultuur een vaste historische waarde zou hebben kan hij als wetenschapper (Kossman) niet uit de voeten. Dat geldt temeer nu de soevereine natiestaat in de Europese Unie aan kracht inboet.

Wel of geen Hollandse identiteit?
Sommige beschreven gebeurtenissen zijn zo tijdsgebonden dat ze irrelevant lijken als zedenspiegel voor het huidige Nederland: het ophangen van de Gorkumse monniken, de lynching van de gebroeders de Witt of de euforie over de kamikaze van Jan van Speyk. Andere kunnen gemakkelijk gekoppeld worden aan het heden: de moord op Bonifacius lijkt op die op van Gogh en wat Colijn op Lombok uitspookte werd nog eens overgedaan tijdens de eufemistisch genaamde 'politionele' acties van 1948.
Natuurlijk hebben we als volk iets eigens: het is de optelsom van zeden, gewoonten, kenmerken en eigenschappen. Maar elk individu die tot de groep behoort, kan van de nationale sjabloon afwijken. Daarnaast verandert het collectievum onder druk van veranderende omstandigheden. En dus kan de Hollandse identiteit niet straffeloos geëxtrapoleerd worden naar een gedroomd verleden of een ongewisse toekomst. In de woorden van de Blokkers: een kern-Nederland is er niet, heeft nooit bestaan en zal er nooit komen. Dus zijn er ook geen kern-Nederlanders. Godzijdank.

 


 

 

 

  

 Herder: 
Volksgeist als Romantisch of nationalistisch begrip

 Historicus Johan Huizinga (1875-1945)meende   unieke Nederlandse geesteskenmerken
te kunnen ontwaren.

Prinses Maxima (2007) De Nederlander 
bestaat die wel?

 
 Rita Verdonk: dromen van Hollands Glorie:
Niet links,niet rechts maar recht door zee!